Tuva Muhtar Cumhuriyeti
Rusya’ya bağlıdır.
Yüzölçümü: 170.500 km2
Nüfusu: 338.557
Başkenti: Kızıl
Coğrafi Konum
Moğolistan’a komşu olan Tuva Muhtar Cumhuriyeti yukarı Yenisey nehri havzasında yer alır. Ülke, Sibirya’nın güneydoğusundadır. Ülkenin başlıca yüzey şekilleri olan geniş Tuva ve Todja havzalarının sularını Yenisey nehrinin iki ana kolu toplar. Batı Sayan ve Doğu Sayan dağ sıraları bu iki havzayı kuşatır.
Tarih
Çin kaynaklarına göre Tuva’lar, Kırgızların doğusunda “Küçük Deniz”in (Baykal Gölü) güneyinde ve Uygurların kuzeyinde bulunmaktadır. Bugün de Tuvalar burada yaşamaktadır ve buraya Tannu (yüksek dağ) Tuva denilmektedir. 18.yy’ın ikinci yarısından itibaren Moğolistan’ın hakimiyeti altında bulunan Tuva, daha sonraları Çin hakimiyetine geçti. 1860’da Çin – Rus antlaşması gereğince Rus tüccar ve göçmenlerine, o günkü adı ile Vranhay – Uygurların ülkesinde yerleşme müsaadesi verilmiştir. Milliyetçi Tuva halkı, nüfusunun azlığına bakmayarak 1911’de Çin’de Sun Yat Sen liderliğinde yapılan ihtilâli fırsat bilerek bağımsızlığını ilan etti. Ancak bu bağımsızlık uzun süreli olmadı ve üç yıl sonra Rusya’nın hakimiyetini kabul etmek zorunda kaldı. 1917 Ekim ihtilâlinden sonra da 1921 yılında Tannu – Tuva Halk Cumhuriyeti tamamen SSCB’ye dahil edilerek kendisine Rusya Sovyet Sosyalist Federal Cumhuriyeti içinde bir muhtar bölge statüsü verildi. SSCB II. Dünya Savaşı sıralarında yarı bağımsız Tannu – Tuva devletine saldırarak bu ülkenin 170.500 km2’lik yerini işgal etti. 1961’de ise statüsü değiştirilen Tuva’ya Rusya Sovyet Sosyalist Federal Cumhuriyeti’ne bağlı Muhtar Sovyet Sosyalist Cumhuriyet statüsü verildi.
Nüfus
Tuva’nın en son yapılan nüfus sayımında nüfusu 338.557’dir. Nüfusun %64.3’ü Tuva’lardan, % 32’si Ruslardan, % 3.7’si diğer halklardan oluşmaktadır. Bunların % 48.2’si şehirlerde oturmakta; % 51.8’i köyde oturmaktadır. 17. yüzyıldan sonra giderek Rus kültürünün etkisinde kalan Tuvaların, geleneksel toplumsal örgütlenmeleri klan sistemine dayanır. Geleneksel dinleri ise şamanizm’dir. Bu din Tibet Budacılığı’ndan etkilenmiştir. Günümüzde Rusya Federasyonu’nda yaklaşık 180.000, Moğolistan Halk Cumhuriyeti’nde ise 24.000 kadar Tuva yaşamaktadır. Tuva yazı dili Latin harfleri esasına göre düzenlenmiştir, fakat 1941’de diğer Türk lehçelerinde olduğu gibi Tuva Türkçesi için de Kiril harfleri kullanılmıştır. Tuva halkının en önemli destanı olan “Keser” 1963 yılında yayınlanmıştır.
Ekonomi
Tuva’nın önemli ekonomik zenginlikleri ender bulunan madenleri, kömür, demir, civa, altın’dır. Tuva’nın ekonomisinde tarım sektörü ağırlıklıdır. Burada yılda 115.000 ton hububat elde edilir. 27.000 ton patates üretilir. Hayvancılık da önemli yer tutar. Tuva’da 1.229.000 küçükbaş hayvan, 201.000 büyükbaş hayvan yetiştirilmektedir. Sanayide önemli yeri hammadde çıkarılması faaliyetleri almaktadır. Bununla beraber kereste imalatı, gıda maddeleri üretimi, hafif sanayinin bazı kolları gelişmiştir. Tuvalıların geleneksel uğraşları avcılık ve çobanlıktır. Kollektif tarım 1950’lerin başından bu yana önem kazanmıştır. Darı üretimi ve balıkçılık öteden beri önemini korumaktadır. Geleneksel Tuva barınakları step bölgelerine özgü yurt adı verilen keçe çadırlarla, ağaç kabuğundan yapılma, Sibirya’ya özgü huni biçiminde çadırlardan oluşur.
Eğitim
Tuva’da 157 ortaokulda 6.600 öğrenci, 6 teknik okulda 4.000 öğrenci, 1 üniversitede 2900 öğrencisi bulunmaktadır. Tuva Türkçesi ile çok sayıda kitap, 2 dergi, 5 gazete yayınlanmaktadır.
Tuva Muhtar Cumhuriyeti Resmi Arması
Tuva Muhtar Cumhuriyeti’nin Konumu
