Cevheri

Gazneliler Devleti’nin sınırları içinde Maveraünnehir denilen Türk ülkesinin Farab (Otrar) şehrinde doğan Büyük Türk bilim adamıdır. Cevheri gençliğinden itibaren seyahati seven bir bilgin olarak tanınır. Arapça üzerine bilgisini artırmak için Irak ve Hicaz’a gitmiş ve eski ve saf arapça konuşan kabileler arasında yaşamıştır. Arap kültürü ve dili üzerine yaptığı geniş araştırmalardan sonra en büyük arabça sözlüklerden birini Cevheri yazacaktır. Yine o zamanın büyük bilim merkezlerini, İran’ı ve Şam’ı ziyaret etti , oradaki bilginlerle ilişkiler kurdu. Diğer bilim dallarında çalışırken de bir yandan zamanın hattatlarının en ünlüleriyle kıyaslanacak kadar bu sanata da hakim oldu.

İlâhiyat ve edebiyat konularının yanıda, fizik, tabii bilimler ve riyaziyeye (matematik) de merak sardı. Nihayet Horasan’da Nişabur şehrine yerleşerek Büyük Cami’de halka ve öğrencilere bilgilerini öğretmeye başladı. Müderrislik yaparken, Büyük Cami’nin de imamlık görevini yapıyordu. Dilbilgisi ve sözlük kitaplarını bu devrede yazdı. Güzel el yazısı ile yazdığı Kur’anları ve diğer eserlerini satarak hayatını kazanıyordu. Al-Sihah adlı eseri 1729 yılında Vankulu Mehmed Efendi tarafından Vankulu Lugati adı altında basıldı. Bu lugat İbrahim Müteferrika’nın matbaada bastığı ilk kitap ünvanını aldı.

Fenle uğraştığı zamanlarda büyük kuşların kanat çırpmadan yükseklerden süzülerek uçuşlarınıda dikkatle izliyor ve bugün maalesef elde olmayan hesaplar yapıyordu. Bir gün (M.S. 1002 yıllarında) Cevheri uçuş denemesi yapmak için kendi imal ettiğı tahta kanatları iki koluna bağlayarak Nişabur’da bir camiinin damına çıktı. Orada toplanan halka: “Ey ahali benim yaptığım buluşu şimdiye kadar kimse yapmamıştır. Sizin gözlerinizin önünde şimdi uçacağım. Dünyada yapılacak en mühim şey göklere uçmaktadır. Ben de onu yapacağım” diyerek camiinin damından atladı fakat bir müddet uçtuktan sonra düşerek hayatını kaybetti. Bu deneme kaynaklarda Wright kardeşlerden 900 yıl önce yapılmış en eski uçuş denemesi olarak gösterilir. Cevheri bilinen ilk Türk havacılık şehididir.

Bir Cevap Yazın