Sadri Maksudi Arsal
Sadri Maksudi Arsal (d. 1879, ö. 1957) Türk devlet adamı, hukuk profesörü, alim ve düşünürdür. Cumhuriyet’in kuruluş yıllarında Mustafa Kemal Atatürk’ün yakın mesai arkadaşlarından olup, Türkiye’de Türkçülüğün temelini atanlar arasında ilk sıralardadır. Türkiye’de ilk Hukuk fakültesinin kurucularından ve hocalarındandır. Kızlarından Adile Ayda, 1932 yılında üniversitedeki akademik görevini bırakıp Türk Dışişlerine girmiş Türkolog ve Türkiyedeki ilk kadın diplomattır. Türk Dil Kurumunun kurulmasında önemli katkıları olmuştur. Türk Dili isimli eserine Atatürk önsöz yazmıştır. Bu eserden etkilenen Atatürk Türk Dil Kurumunun kurulması talimatını vermiştir. Arsal, TBMM’de IV.Dönem Şebinkarahisar, III.Dönem Giresun ve IX.Dönem Ankara milletvekili olarak görev yapmıştır. Ünlü Rus yazar Tolstoy, Sadri Maksudi’den “Akıllı Tatar Çocuğu” diye bahsetmiştir.
Sadreddin Nizamettinoviç Maksudov Kazan’ın dışında Taşşu’da bir medrese hocasının oğlu olarak doğdu. Küçük kardeşi Hadi Maksudi, tanınmış ceditçilerdendir. Geleneksel mektep ve medrese eğitiminin ardından Rus Öğretmen Koleji’ne girerek hayatında devrim niteliğinde bir karar aldı. Bu kararı nedeniyle o zamanlar Türk cemaatince tenkit edildi. Öğretmen kolejini bitirdikten sonra Paris’e yüksek öğrenim görmeye gitti.
Sadri Maksudi Arsal, Orenburg’da altın madeni işleten Rameev ailesinin kızı olan Kamile hanım ile evliydi, Adile ve Naile isminde iki kızları oldu. 1957 senesinde İstanbul’da vefat etmiştir. Kabri, İstanbul Zincirlikuyu Mezarlığındadır.
Paris’teki bulunduğu dönemde Sorbonne Üniversitesinde Türklerin tarihi üzerine akademik çalışmalar yaptı. Ancak asıl 1924 yılında yeni Türk Cumhuriyeti’ne bir dizi konferanslar vermek için gittiğinde hayatında kökten bir değişim oldu. 1925 senesinde Türk Ocakları başkanı Hamdullah Suphi’den Gazi Hazretlerinin kendisini Türkiye’ye davet ettiğine dair bir mektup aldı. Rusya’da iken Sadrettin Nizamettinoviç Maksudov olan ismi, biraz değişerek ve Arsal soyadı eklenerek Suphi Maksudi Arsal oldu. Ordinaryus Profösör olan Arsal, Türkiye’de çok yönlü bir düşünür olarak hukuk, tarih, felsefe, dilbilim, ve sosyoloji gibi değişik sahalarda akademik çalışmalar yaparak bilim alanında Türkiye’nin ismini dünyaya duyurulmasına katkıda bulundu. Bir milli tarih şahsiyeti olarak kitaplarında, akademik çalışmalarında, gazete makalelerinde, üniversitede konferans ve derslerinde ve parlamento konuşmalarında fikirlerini yaymaya çalıştı.
Paris Hukuk fakültesi mezunu Arsal, 1925 yılında Ankara Hukuk Fakültesi’nin kurucularındandır. Uzun yıllar bu fakültede sonra da İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesinde dersler verdi. Hukukun Umumi Esasları (1937), Hukuk Tarihi Dersleri (1938), Umumi Hukuk Tarihi (1941), Hukuk Felsefesi Tarihi (1946) ve Türk Tarihi ve Hukuk (1947) isimli eserleri Türkiye’de hukuk eğitiminin gelişimine önemli katkılar olarak anılır. Ancak Türkiye’deki kanuni çalışmalara asıl katkısı, bugün Türkiye’de hukuk alanında temel ders müfredatından olan Türk Hukuku Tarihi disiplininin kurmasıdır. Bu dersi müfredata alarak dünyada ilk defa vermiştir.