Karaçay-Çerkes Muhtar Vilayeti
Rusya’ya bağlıdır.
Yüzölçümü: 14.100 km2
Nüfusu: 220.000
Başkenti: Çerkesk
Nüfus
Nüfusu 2002 senesinde yapılan sayıma göre, 439.470’dür. Nüfusun %44’ü kentli,% 56’sı köylüdür. Etnik açıdan,nüfusun % 38.5’i Karaçay (169.198), % 33.6’sı Rus (147.878), % 11.3’ü Çerkes (49.591), % 7.4’ü Abaza (32.346) ve % 3.4’ü de Nogay’dır(14.878). Bu beş etnik grubun,Ortodoks Hıristiyan olan Ruslar dışında kalan dört grubu Sünni (Hanefi) Müslüman’dır. Beş dil resmi dildir, okullarda okutulur, Karaçay-Çerkes Devlet Üniversitesi’nde incelenir ve öğretilir. Yine bu beş topluluğun dilinde gazete, dergi, kitap, radyo ve televizyon yayını vardır. Karaçaylar, vilayetin başkenti Çerkesk ile doğusunda ve güneyinde yoğun olarak bulunurlar: Karaçay,Ust-Cegota ve Malo Karaçay rayonları. Ruslar başkent Çerkesk dışında, batıdaki Zelençuk ve Prikuban rayonlarında, Çerkesler ve Abazalar ise, kuzey batıdaki Küçük ve Büyük Zelençuk ırmakları vadilerini kapsayan Habez, Adige-Hable ve Abaza rayonları ile Çerkesk’te yaşamaktadırlar. Nogaylar ise en kuzeydeki Adige-Hable rayonunun kuzey düzlüğündeki altı köyde yoğun olarak barınmaktadırlar. 1959 yılından beri Rus nüfus sayısı ve oranı düşmekte, diğer dört grubun, özellikle Karaçaylarınki artmaktadır. Resmi diller Karaçayca, Rusça, Çerkesçe (Kabarday), Abazaca (Abazin) ve Nogayca.
Coğrafi Konumu
Rusya’nın güneybatısında, Stavropol bölgesinde bir vilayettir. Büyük Kafkasların derin vadi ve boğazlarla bölünmüş olan ve Dombay-Ulgan dağında 4.047 m’ye ulaşan kuzey uzantılarının arasında yer alır. Alp tipi çayırların arasından yükselen dağları kaplayan sık ormanlar, yükseklik arttıkça yerlerini önce kayalıklara, ardında da buzullara bırakır.
Tarih
Karaçayların soylarının Hun ve İskitlere kadar uzandığı söylenmektedir. Bir Kıpçak boyu olan Karaçaylar, Balkarlar gibi uzun süre göçebe bir hayat sürdüler. 15. yy’dan 1812’ye kadar Osmanlı himayesinde Kabarday beylerine bağlı kaldılar. Ruslar 1812’de bölgeyi işgal ettiler. 1822’de Rus yönetimine karşı ayaklanan Karaçaylar, ağır bir yenilgiye uğradılar. 1905’te başlattıkları ayaklanma da başarısızlıkla sonuçlandı. 17 Kasım 1991’de Karaçay-Çerkes Muhtar Vilayeti’nin eski itibarı iade edilmiştir. Rusya, onlara haksızlık edilerek sürgüne gönderildiklerini kabul etmiş ve vilayetin itibarını iade etmiştir. Karaçaylar yabancı iradenin yoğun baskılarına rağmen, dil ve kültürlerini bütünüyle muhafaza etmeye çalışmışlardır.
İdari Yapı
Çerkesler, üç ayrı soydan (Adige, Çerkes, Kabarday) oluşmakta ve genellikle şehirlerde oturmaktadırlar. Karaçaylar, Balkarlarla aynı dili konuştukları halde aynı idarî yapıyı paylaşmamakta, kendi özerk bölgeleri olan Kuban vadilerinin orta ve yüksek kısımlarında yaşamaktadırlar. Karaçaylar, Teberde, Üçköken, Dombay, Zelencuk bölgelerinde yoğun olarak bulunmakta, soy olarak Kumanlardan geldikleri söylenilmektedir. Karaçayların merkezi Karaçeyski’dir.
Ekonomi
Karaçayların en büyük ekonomik kaynakları hayvancılıktır. Karaçay koyunu, Karaçay atı ve Karaçay köpeği dünyaca ünlüdür. Ülkede dağ turizmi, sağlık turizmi, av turizmi için olağanüstü güzel yerler vardır. Ayrıca Rusya Federasyonu’nun ikinci büyük çimento merkezidir. Bunun yanı sıra makine, elektronik saat fabrikası, yakut, kimya, uranyum madeni, altın, taşkömürü işletmeleri ekonominin yoğunlaştığı alanlardır. Ayrıca 100’den fazla mineral suyu kaynağı vardır. Sanayi esas itibariyle Çerkesk şehrindedir.
Eğitim
Karaçay-Çerkes Muhtar Vilayeti’nde 231 ortaokul, 34 teknikum, 1 üniversite vardır. Yılda yaklaşık 79 bin öğrenci ortaokulda, 5100 öğrenci teknikumlarda ve 4100 öğrenci de üniversitede okumaktadır. Anadil ile eğitim yapılmaktadır. Her dört kişiden biri Yükseköğrenime devam etmektedir. Bölgede okuma-yazma oranı en yüksek ülkedir.
Karaçay-Çerkes Muhtar Vilayeti Resmi Arması
Karaçay-Çerkes Muhtar Vilayeti’nin Konumu
