Ahmed bin Tolun
Ahmed bin Tolun; Tolunoğulları Devleti’nin kurucusudur. Babası Tolun, köle olarak girdiği Abbasi sarayında kısa zamanda dikkatleri üzerine çekti ve önemli mevkiler elde etti. Oğlu Ahmed’i küçük yaştan başlayarak dinsel ve askeri bilgilerle donattı. Halife el-Mustain’den yakın ilgi göndü. Ahmed, üvey babası Bayak-Beg’in Mısır valisi olması üzerine onunla birlikte Mısır’a gitti. Bayak-Beg onu yerine vekil bırakıp 868’de Fustat’a gitti. Ahmed önce askerlik ve maliye işlerinin yönetimini üzerine aldı. Halifeye yalnızca, belirli bir vergi ödüyordu. Halife Suriye’deki bir ayaklanmayı bastırmak üzere büyük ölçüde köle satın alması için ona yetki verdi. Giderek gücü artan Ahmed, Mısır’da ve halifelik sarayında kendi zararına çevrilen dolapları kısa sürede etkisiz bıraktı. Bunun üzerine halife İskenderiye ile Mısır-Suriye sınırlarının yönetimin de ona verdi (872). Suriye valisinin ölümü üzerine hiçbir zorlukla karşılaşmadan Suriye’yi de ele geçirdi. 879-880’den sonra bastırdığı paralarda Mısır ve Suriye hükümdarı unvanını kullanmaya başladı. Daha sonra halife el-Mutemit’in kardeşi Muvaffak ile araları açıldı. Muvaffak, onun yerine Mısır ve Suriye Valiliği’ne başkasını getirdiyse de yeni vali göreve başlamadığı için bu atama yalnız kâğıt üzerinde kaldı. Muvaffak, Ahmed ile başa çıkamayacağını anlayınca barış önerdiyse de, Ahmed çıktığı Suriye seferinde ansızın öldü (884).
Ahmed, Türklere ve Zencilere dayalı güçlü bir askeri örgüt kurdu. Ülke gelirlerinin Bağdat’a gönderilmesine son verdikten sonra halkın refah düzeyini yükseltmeye çalıştı. Kahire yakınlarındaki Fustat’ta yaptırdığı Tolunoğulları Câmisi, sanat tarihi açısından önemli bir eserdir.
Tolunoğulları Câmisi