Türkmenistan Cumhuriyeti

Kuruluş Tarihi: 27 Eylül 1991
Yüzölçümü: 448.000 km2
Nüfusu: 5.500.000
Başkenti: Aşgabat

Tarihi

Türkmenler daha çok Güneybatı Türk ya da Oğuzca grubuna giren ve Azeri Türkçesi ile Türkiye Türkçesine yakın bir dil kullanmaktadırlar. Bu durum onları Orta Asya Türk halklarından ayırır.

Türkmen Türkçesi Türk dilleri ailesinin güneybatı yada Oğuz grubundandır. Oğuz grubu , Türk dili ve lehçeleri iki alt gruba ayrılır.

a) Doğu Oğuzcası
b) Batı Oğuzcası

Türkmen Türkçesi ; Doğu Oğuzcası’nı bugün tek başına temsil eder. Batı Oğuzcası ise Türkiye Türkçesi, Azeri Türkçesi ve Gökoğuz yazı dilinden oluşur. Türkmen Türkçesi, Selçuklu Oğuzları gibi Batıya göç etmeyip anayurtta kalan Oğuz Türklerinin dili olarak gelişmiştir.

Türkmen adına ilk olarak Kaşgarlı Mahmud’un sözlüğünde rastlanır. Türkmen Türkçesi , bugün Türkmenistan dışında Özbekistan, Kazakistan ve Tacikistan Cumhuriyetleri ile Karakalpak Özerk Bölgesinde ve Kuzey Kafkasya’da Stravropol bölgesinde konuşulur. Bazı kaynaklara göre “Türkmen” “Ben Türk” anlamına geldiği savunulmakla beraber Iran, Irak, Suriye, Anadolu Türkmen boylarına ait olanlar içinde “Türkmen” deyimi kullanılır. Türkmenler, Türklerin Oğuz soyundadırlar. Ancak, Türkmenleri diğer Ona Asya Türklerinden ayrı tutmak elbette ki olanaksızdır.

Özellikle Safevi Türk hükümdarı Nadir Şah’tan sonra İranlıların saldırılarına uğrayan Türkmenler 1835 ten sonra Merv bölgesine doğru yayılmaya başlamışlardır. 1860’da da Kuşid Han’ın önderliğinde Farsları yenilgiye uğratmışlar ve bağımsızlıklarını ilan etmişlerdir.

Ancak, 1873 te Ruslar Hive’yi işgal etmişler ise de daha sonra Ruslar yenilgiye uğramışlardır. 1916 da başlayan Türkistan ulusal ayaklanması devam etmiş, 1920’de de Hive’yi tamamen işgal etmişlerdir. 1924’te de Türkmenistan SSCB kurulmuştur.

7 Ocak 1990 Tarihinde ise Türkmenistan’da, seçimler yapılmış, resmi dil Türkmence kabul edilmiş, 22 Haziran 1990 tarihinde Türkmenistan egemenliğine, 27 Ekim 1991 tarihinde de bağımsızlığına kavuşmuştur.

Coğrafi Konumu

Bağımsız Türkmenistan 488.100 km2 yüzölçümüne sahiptir. Türkmenistan 35-43. Kuzey enlemleri ile 53°-67° doğu boylamları arasında yer almaktadır.

Türkmenistan, Iran, Afganistan, Özbekistan, Kazakistan ve Hazar Denizi ile çevrilidir. Başkenti Aşgabad’dır. Nüfusu (1993): 4.254.000 dır. bu nüfusun:% 72Türkmen, % 8 Rus, % 9 Özbek,% 11 Kazak-Tatar’dır. Nüfusun % 48 şehirlerde, % 52’side köylerde yaşamaktadır. Nüfus artışı 1.17 dır. Ortalama yaş seviyesi 68-70 civarındadır. Türkmenistan’da km2’ye 111 kişi düşmektedir.

Bugün dünyada yaşayan Türkmenlerin 2,5 milyonu Türkmenistan’da, 400.000 Afganistan’da, 500.000 İran’da, 500.000 üzerinde Irak’ta, 600.000’e yakın da Türkiye’de bulunmaktadır. Türkmenler dillerinin korunmasına yüzde 99 bağlıdırlar.

Eğitim

12 Nisan 1993 tarihinden itibaren Kiril harfleri bırakılarak belli bir süreç sonra Latin harflerine (alfabesine) geçilmesi kararlaştırılmıştır. Türkmenistan’da 8 yıllık zorunlu eğitim bulunmaktadır. Ayrıca 8 yıllık meslek okulları ve bunlara bağlı 4 yıllık yüksek eğitim okulları vardır. Ülkede Mahdum Kulu Devlet Üniversitesi ve Türkmenistan Bilimler Akademisi mevcuttur.

Mahdum Kulu: 18. asırda yaşamış milli şair ve düşünür. Türkmenlerin en büyük şairi kabul ediliyor. Bütün Türkmenler onun üzerine titriyorlar. Şiirleri, 18. yüzyıldaki Türkmen hayatının aynası durumunda. Şiirlerinde çağın iç ve dış sorunlarını, Türkmen halkının çektiği sıkıntıları işlemiş.

Türkmenistan Resimleri

Türkmenistan Parası Manat

Türkmenistan Resmi Arması

Türkmenistan’ın Konumu

Türkmenistan İdari Haritası